Rezerwat Las Lipowy Obrożyska
Zwiedzanie: atrakcja ogólnodostępna, bezpłatna
Rezerwat powstał w 1919 r., jako jeden z pierwszych w niepodległej Polsce. Obecnie zajmuje powierzchnię 100,38 ha. Przez rezerwat prowadzi 4,2 km ścieżka dydaktyczna, oznaczona biało-zielonym kwadracikiem. Siedem przystanków tematycznych zwraca uwagę na charakterystyczne fragmenty rezerwatu. Najdogodniejsze dojście do ścieżki dydaktycznej znajduje się przy ul. Lipowej, z wygodnego parkingu obok Ośrodka Rehabilitacyjnego Polskiego Związku Niewidomych; to zaledwie 1500 metrów od muszyńskiego rynku.
Spacerując po lesie lipowym na 2-3 godziny można skutecznie zapomnieć o „hałasie” cywilizacji i zrelaksować się w domu sarny, lisa, borsuka, dzika, licznych ptaków i owadów. Zachowanie ciszy sprzyja spotkaniu właśnie tych zwierząt. Występują tu również szczególnie rzadkie gatunki fauny Polski: żbik, niepyllak mnemozyna, mochołówka białoszyja i bocian czarny oraz jedna z największych ostoi salamandry plamistej.
„Las Lipowy Obrożyska” warto odwiedzić o każdej porze roku, a jest on naprawdę blisko, niemal w centrum Muszyny.
ŚCIEŻKA PRZYRODNICZA W REZERWACIE „LAS LIPOWY OBROŻYSKA”
optymalna wielkość grupy: 15 osób
czas przejścia: ok. 3 godzin
zalecany przewodnik (najlepiej inż. leśnik)
Najdogodniejsze dojście do oznakowanej ścieżki przyrodniczej - od ul. Lipowej w Muszynie (parking obok Ośrodka Rehabilitacyjnego Polskiego Związku Niewidomych; to zaledwie 1500 metrów od centrum miasta). Ścieżka przyrodnicza wyposażona jest w tablice zawierające skondensowaną informację naukową dotyczącą charakterystycznego fragmentu rezerwatu. Opisano formacje botaniczne i ciekawe okazy drzew, w formie siedmiu "przystanków" na ścieżce przyrodniczej, wyposażonej ponadto w punkt rozpoczęcia zwiedzania (tablica wprowadzająca), drogowskazy, tablicę opisującą stanowisko płazów chronionych oraz opis ogólny rezerwatu przyrody przy wejściu od strony ulicy Lipowej. Ścieżka wyposażona jest w tablice informacyjne, regulujące sposób poruszania się i zachowania podczas zwiedzania rezerwatu. Zapoznanie się z treścią jednej tablicy, umiejscowienie jej treści w terenie i komentarz fachowego przewodnika zajmuje ok. 10-15 minut.
OBOWIĄZUJE poruszanie się wyłącznie po wyznaczonym szlaku.
CISZA sprzyja pełnemu wykorzystaniu pobytu w unikalnym lesie lipowym i gwarantuje liczne spotkania ze zwierzętami.
Przystanek nr 1
Otacza Cię świetlisty las liściasty – grąd wschodniopolski Tilio Carpinetum z Tilia cordata. Główne gatunki to lipa drobnolistna (Tilia cordata) i grab zwyczajny (Carpinus betulus). Zwróć uwagę na przekrój drzew i bogatą roślinność dna lasu.
Teren pomiędzy przystankiem nr 1 i 2 jest z pewnością najpiękniejszym fragmentem lasu lipowego i ścieżki przyrodniczej. Zwraca uwagę harmonijna budowa drzewostanu złożonego głównie z lipy drobnolistnej o wieku oscylującym wokół 200 lat, z domieszką graba, jodły i jawora. Schodząc wijącą się wśród lasu ścieżką warto zachować ciszę, by zobaczyć pasące się w tej części lasu sarny, a także liczne tu ptaki śpiewające. Warto zwrócić uwagę na pnie martwych drzew leżących na stoku - widać wyraźnie różny stopień rozkładu drewna i powolną przemianę w podłoże leśne. Drzewa leżące są bardzo ważnym elementem zdrowej i naturalnej struktury lasu, której nie sposób zauważyć w tzw. lesie gospodarczym, czyli drzewostanie mniej lub bardziej sztucznym. Drzewa przewrócone (nie zawsze martwe) przechodzą wiele różnych faz obumierania i rozkładu, a cały proces, w czasie którego spełniają wiele ważnych dla biocenozy leśnej zadań, trwać może nawet kilkaset lat.
Schodząc w dół ścieżką przyrodniczą można również zauważyć po jej lewej stronie (około 50 m nad pierwszą barierką ochronną) błotniste kąpielisko dzicze, z którego korzystają też inne zwierzęta leśne. Prowadzą do niego wąskie wydeptane szlaki zwierzęce - tzw. weksle.
W okresie wiosennym bezpośrednio przy ścieżce spotkać można kwitnącą roślinę chronioną - wawrzynka wilczełyko (Daphne mezereum L.).
Przejście wolnym tempem do przystanku nr 2 nie powinno zająć więcej niż 20 minut.
Przystanek nr 2
Oglądasz las olszynowy – olszynę karpacką (Alnetum incane). Zwróć uwagę na podłoże, wilgotność i bujną roślinność zieloną. Zauważ różnicę pomiędzy tym siedliskiem, a miejscem występowania lasu lipowego.
Znajdujemy się na dnie parowu leśnego, którym płynie potok górski. Widać wyraźnie zarówno zmianę gatunków drzew, jak i ogólnego wyglądu lasu. Stojąc na drodze dolinowej łatwo zauważyć granicę dzielącą drzewostan lipowy (grąd) od olszyny karpackiej. Szczególnie dobry przykład drzewostanu z przewagą olszy znajduje się nieco w dół potoku. Wiosną i jesienią można na tym terenie spotkać nawet kilkanaście salamander podczas jednej wycieczki. Wiosną płazy te wędrują do płytkich rozlewisk strumienia, by mogły tam przyjść na świat larwy salamandry - a jesienią odbywają gody, co jest zupełnie wyjątkowe wśród naszych płazów.
Także tutaj, na stromych miejscami zboczach parowu żyją duże ssaki leśne – borsuki, których tropy można czasem odnaleźć odciśnięte w wilgotnym podłożu.
Spacer w dół strumienia jest okazją do zaobserwowania meandrującego i wiecznie zmiennego koryta strumienia górskiego, a także do obserwacji różnych form erozji wodnej.
UWAGA!
Od przystanku i tablicy nr 2 należy wrócić po trasie ścieżki (wychodząc po drewnianych stopniach) do punktu rozwidlenia się ścieżki i wędrować dalej do przystanku nr 3. Rozwidlenie jest oznaczone tablicą i zaporą drewnianą.
Przejście z przystanku nr 2 do przystanku nr 3 nie powinno zająć więcej niż 20 minut, należy przy tym zwracać uwagę na przebieg ścieżki, która kluczy zakosami przez fragmenty mocno zakrzewione.
Przystanek nr 3
Oglądasz las liściasty - grąd wschodniopolski (Tilio Carpinetum z Abies alba). Drobnym lipom towarzyszy jodła. Zwróć uwagę na postać lasu i wiek drzew.
W otoczeniu tablicy, a zwłaszcza w głębi drzewostanu zauważyć można piękne jodły. Jest to gatunek, który jako główny budował prastarą PUSZCZĘ KARPACKĄ.
Jodła jest bardzo ciekawym drzewem o wysokich wymaganiach wodnych i klimatycznych. Obecnie gatunek ten masowo ustępuje miejsca bukowi i najprawdopodobniej wielkie okazy jodeł z terenów Popradzkiego Parku Krajobrazowego są jedną z ostatnich szans na poznanie tego gatunku w fazie drzewostanu dojrzałego i tzw. starodrzewia. W Życiu lasu zachodzą pewne cykliczne przemiany zarówno w czasie, jak i w przestrzeni, co oznacza, że drzewostany się starzeją i ulegają rozpadowi, aby ustąpić miejsca często nowym drzewostanom złożonym z innych gatunków. Jest to proces naturalny. Niestety, zwiększająca się ilość czynników szkodliwych (skażenie powietrza, odwadnianie i inne) przyspiesza ten naturalny cykl, co znoszą tylko niektóre gatunki drzew i niekoniecznie najcenniejsze ich zespoły. Przemiany w tym względzie są obecnie tak szybkie, że utrzymanie lasów naturalnych, chronionych rezerwatowo ma ogromne znaczenie dla porównania tego, co dzieje się w lasach gospodarczych z procesami naturalnymi. A dziś już nikt nie kwestionuje opinii, że to Natura gospodaruje najlepiej.
Oczywiście szkodliwe oddziaływanie nie omija rezerwatów, ale – jak się okazuje - ma tam mniejszy wpływ na harmonijną i odporniejszą biocenozę leśną.
Rezerwaty przyrody są także nie do końca poznanym rezerwuarem gatunków i form, które w przyszłości mogą mieć bezcenne znaczenie gospodarcze. Już dzisiaj znane są przypadki wykupywania wielkich, dziewiczych połaci lasów przez firmy zajmujące się biotechnologią, a następnie utrzymywanie tych terenów w stanie naturalnym jako najcenniejszego zabezpieczenia nieskończenie wielu surowców na przyszłość.
Przystanek nr 4
Zwróć uwagę na dorodny okaz świerka (Picea excelsa)
Warto zwrócić uwagę na samą ścieżkę, którą poruszamy się, dotąd. Zaprojektowana i wytyczona w okresie międzywojennym była stale odnawiana i sprzątana. Niestety, przez wiele lat stała się zupełnie zapomniana, a jej coraz mniej wyraźny przebieg wykorzystano dla wydeptywania skrótów i nowych szlaków. Dzięki opiece Parku i sporej grupy młodzieży licealnej udało się powrócić do pierwotnego przebiegu ścieżki. Skróty i niepotrzebne dzikie przejścia starano się zamknąć poprzez nagromadzenie obumarłych gałęzi i kłód, ustawienie zapór drewnianych i regularne grabienie ścieżki.
Prosimy Cię o uszanowanie tych wysiłków i wędrowanie tylko wyznaczonym szlakiem, w ten sposób ograniczymy ingerencję człowieka do niezbędnego minimum, a ścieżka przyrodnicza - mimo dostępności - stanie się dodatkowym sposobem na ochronę rezerwatu.
Odległość od przystanku nr 4 do 5 pokonasz w 15 minut.
Przystanek nr 5
Jesteś w lesie liściastym - grądzie wschodnio polskim (Tilio Carpinetum z Acer pseudoplatanus). Lipom towarzyszy jawor. Zwróć uwagę na pokrój jaworów i charakterystyczny u starych drzew tego gatunku wygląd kory i pnia.
W drzewostanie wokół przystanku nr 5 zobaczyć można ładne okazy jawora, drzewa typowo leśnego, które stanowi cenną domieszkę biocenotyczną wpływającą przez swą obecność (opad liści o określonym odczynie, własne powiązania z grzybami, regulacja dostępu do światła i inne) na środowisko leśne. Warte zobaczenia są okazy z charakterystyczną dla leśnych okazów jawora odstającą korą, których to form nie Znajdziemy u tego samego gatunku posadzonego w zieleni miejskiej.
W bezpośrednim sąsiedztwie tablicy nr 5 zauważyć można drzewo z kilkoma dziuplami, na którego przykładzie widać, jak wiele funkcji spełniają stare drzewa, których zazwyczaj brak w lasach gospodarczych. Wiele gatunków ptaków (bez których utrzymanie "w ryzach" szkodliwych owadów leśnych nie jest możliwe) nie ma warunków do bytowania w lasach pozbawionych starych, dziuplastych drzew. Warto też zwrócić uwagę na widoczne w głębi drzewostanu stare okazy jodły przemieszane luźno z gonnymi lipami.
Atrakcją tej części rezerwatu jest bardzo ostrożny i nie pokazujący się zbyt często chroniony dziki kot leśny - żbik.
Przejście od przystanku nr 5 do 6 nie nastręcza trudności i nie zajmuje więcej niż 25 minut wolnego marszu.
Przystanek nr 6
Las liściasty, który widzisz wokoło, to buczyna karpacka (Dentario glandulosae Fagetum). Zwróć uwagę na rośliny dna lasu. Na wiosnę kwitnie tutaj w dużej ilości żywiec gruczołkowaty (Dentaria glandulosa).
Wędrując od przystanku nr 5 do 6 mogłeś się przekonać, jak odmiennie wygląda las złożony z różnych gatunków drzew. Uderzająca jest też różnica wyglądu drzewostanu dojrzałego i drzewostanu młodego. Warto zapamiętać te różnice. i zdać sobie sprawę z długości cykli życiowych lasu. Życie ludzkie trwa około 80 lat i najczęściej w takich przedziałach czasowych planujemy zyski i straty, oceniamy rozwój i regres, powodzenie i klęskę. Życie poszczególnych drzewostanów liczy się na setki lat i aby dobrze planować i osiągać faktyczne zyski gospodarcze, trzeba brać to pod uwagę. Szybki maksymalny zysk z drzewostanu poprzez jego wycięcie i sprzedaż drewna okazuje się często faktycznie klęską gospodarczą w szerszym wymiarze czasu.
Traktowanie lasu wyłącznie jako fabryki drewna jest podstawowym błędem, chociaż błędem jest również nieuwzględnienie rzeczywistych potrzeb ludzkich możliwości, jakie niosą zgodne z ekologią metody pracy z lasem. Drzewostan bukowy w fazie tzw. tyczkowiny i drągowiny (od przeciętnej grubości drzew), który mijamy po drodze, przekształci się w stary las bukowy za sto lat, a za lat dwieście zmieni się w inny. Warto o tym pamiętać.
Od przystanku nr 6 do okazałych modrzewi oznaczonych tablicą nr 7 dzieli Cię 5 minut marszu.
Przystanek nr 7
Kępa modrzewia (Larix decidua). Zwróć uwagę na rozmiary drzew i grubość kory.
Kępa starego i niezwykle pięknego modrzewia w starszej literaturze określanego "modrzewiem polskim" jest dobrą okazją do poznania tego gatunku. Gruba, spękana kora, charakterystyczny kształt pni i gałązki z szyszkami (zawsze pewna ich ilość leży pod drzewami) są tak charakterystyczne, że po zapoznaniu się z nimi rozpoznanie w przyszłości modrzewi nie powinno stanowić trudności. Modrzew jest drzewem wybitnie światłorządnym, co oznacza, że rośnie najlepiej na odkrytych powierzchniach, a w drzewostanie dąży uparcie do dominacji nad innymi gatunkami, aby zapewnić swej koronie swobodny dostęp do światła.
Gatunek ten nadaje się świetnie na nasłonecznione zbocza górskie, szczyty pagórków, a szybkość wzrostu powoduje, ze chętnie sadzony jest zarówno w lesie, jak też w zieleni miejskiej i przy domach.
Przechodząc od miejsca wypoczynku ze stawkiem do kępy modrzewia pozostawiliśmy po stronie południowej szczyt Góry Mikowej. Już tylko kilka minut marszu drogą leśną dzieli Cię od tablicy z napisem KONIEC ŚCIEŻKI PRZYRODNICZEJ, a paręset metrów dalej tablicy wejściowej, skąd dwie godziny temu rozpocząłeś zwiedzanie rezerwatu.
Bibliografia:
Marek Styczyński, Las Lipowy Obrożyska, Stary Sącz 1997
