Największa w Polsce mofeta (pomnik przyrody)

Zwiedzanie: atrakcja ogólnodostępna, bezpłatna

Pomnik przyrody nieożywionej im. Prof. Henryka Świdzińskiego

Mofeta usytuowana jest w dnie bagnistego koryta potoku Złockiego, przez co wypływ CO₂ częściowo ma miejsce pod pokrywą wody i dlatego jest doskonale widoczna. W kilku punktach, na powierzchni około 25 m², wydobywają się nieustannie w dzień i w nocy różnej wielkości i ze zmienną częstotliwością bąble CO₂. W rejonie tym występuje kilka źródeł wód mineralnych. Największe nazwane jest Bulgotką, inne, Zatopione – pokryte jest wodą potoku; występuje tu również samotna sucha ekshalacja dwutlenku węgla – Dychawka. Nazwy te doskonale obrazują ich charakterystyczne cechy, gdyż pękające bąble wydają syczące i bulgoczące odgłosy, a z pozbawionej wody Dychawki słychać „oddech” ziemi.
      Wydobywający się gaz odznacza się bardzo wysoką zawartością CO₂, wynoszącą 94,3 %, a w jego składzie znajduje się również N₂ – 4,17 % i O₂ – 0,44 %. Gaz ten pochodzi z głębokiego podłożą subdukowanego w miocenie pod orogen Karpat a genetycznie jest on związany z młodotrzeciorzędowym wulkanizmem i/lub niskotemperaturowym metamorfizmem skał węglanowych.
      Na wyjątkowo atrakcyjną oprawę mofety wpływa bulgoczące rdzawożółte błoto, kolorystycznie kontrastujące z porastającą je intensywnie zieloną, niskopienną roślinnością. Wytrąca się ono z wód wypływających tu szczaw, zawierających dużą ilość związków żelaza i ma charakter koloidalnej, czerwonobrunatnej galaretowatej zawiesiny, cienkiej powłoki lub spienionego żelu. Osad ten zawiera także wiele minerałów wymytych ze skał podłoża, takich jak: kwarc, kaolinit, illit, montmorillonit, kalcyt, skalenie i chloryt. Ten rdzawy sedyment nazywany jest potocznie „rudawką” a jego nagromadzenie może doprowadzić do powstania ochry, cenionego od czasów paleolitu surowca mineralnego.
      Roślinność porastająca rejon występowania mofety należy do zespołu siedlisk wilgotnych i błotnych. Rośnie tu w gęstych kępach: sitowie leśne, mietlica rozłogowa, knieć błotna, rzeżucha gorzka, przytulia błotna, karbieniec pospolity, tojeść rozesłana, mięta długolistna, niezapominajka błotna, jaskier rozłogowy oraz manna jadalna.
    

Mofetę udostepniono do zwiedzania według projektu pracowników AGH: Lucyny Rajchel, Jacka Rajchela i Tomasza Wieji we współpracy z Popradzkim Parkiem Krajobrazowym.